Her gün içinde, bilinmeyen bir sonsuzluk barındırır. Tüm mesele bunun farkına varmak değil midir?

Seneca buna benzer bir şeyler söylüyordu doğru hatırlıyorsam, genç arkadaşı Lucilius’a bir mektubunda. Tabii birebir değil, mealen diyorum. O kadim hikmeti, ölümün beklenmedik zamanda uğrayacağını hatırlatıyordu arkadaşına mektuplarında…

Nedense modern Stoacılar, Seneca’yı listelerinde en alt sıraya yazıyorlar, yazılı metinleri elimize kalan Epiktetus ve Marcus Aurelius’tan (geç Stoa) sonralara atıyorlar onu… Hatta onu ideal olmayan bir Stoacı-mtrak ilan ediyorlar, Stoacı olmadığını iddia ederek dışlayanları da var, sanırım. Benim içinse tam tersine. Bu üçünden Seneca’yı en başa yazıyorum, en çok ondan okuduklarımdan keyif almışımdır; diğer ikisi çoğunlukla bayıyor beni doğrusu… Niye? Çünkü Seneca daha bir gerçek “insan” yazıp eylediklerinde, hatalarıyla var. Katı Stoacıların iddia ettiği kadar hatasız bir kayaya dönüşmek olamaz hikmet. Hayatın zevklerinden tamamen kaçmak değil, tadında bırakarak faydalanmak çok da güzeldir. Hatta bazen o tadı abartmak, pişman olmak, acı çekmek, sorgulamak, hatalara bulaşmak, ders almak, yenilenmek de gerekir. Erdem aynı zamanda hataları kabul edebilmektir; hem kendinin hem de ötekinin. Kucaklaşmayı bilmektir. Agape, filia ve eros; üçü de gereklidir pek çok kez, değil mi? Biri eksik kalsa, çorbanın tadı kaçar. Erdem, aynı zamanda bunlar olmadan da Varlığın parçası olduğunu duyumsamak ve bunlar olmasa da neşenin ve kederin hissiyatı demek olmalıdır. Kendinin ve ötekinin eksikliğini kabullenmektir.

Yine o mektuplarda, politik iktidara çokça görünmemeyi, devletin fazla gözünün önünde bulunmamayı ama ara sıra kendini hatırlatmanın da iyi olacağını salık verir; ancak böyle bu acımasız Roma’da ayakta kalınabileceğini söyler. Aksi takdirde göze batarsan seni yer bitirirler diye tavsiyelerde bulunur. Ama kaderin ironisi işte: yine Roma imparatoru Nero tarafından ihanetle suçlanır ve yine onun emriyle eşiyle birlikte bir intihara zorlanır; bir nevi idam edilir.

Bir zamandır var olan her şeyin “ne”liğini (metafizik) düşünüyorum. Sonunda ulaştığım sonuçlar var kendimce; baya inandırıcı da, ama nedense etrafı ikna etmek, kabul ettirmek derdim de yok. Halbuki ardından, itiraf edeyim (blog bir itiraf defteri de olamaz mı sanki?), bir kitaba başlarım diye fantezi bile kuruyordum. Şimdilerde hiç de umursamıyorum. Bilseler daha mutlu olmayacak insanlar. Zaten o konularda bilmek değil sorgulamak esas olan. Haddinden fazla “bilmek”, imkânsızlığı yürekten duyumsamak demek… Bu gerekli elbette bazen ve bazıları için. İnsanın olgunlaşması eksiğin farkındalığıyla diyorum ya. Orası öyle.

Şimdi geçen zamanlarda keşfettiğim “Derlemeci” (Ecclesiastes, Tevrat) ayetinin birkaç cümlesinin aklıma gelmesi boşuna değil:

“İnsan güneşin altında olup bitenleri keşfedemez. Arayıp bulmak için ne kadar çaba harcarsa harcasın, yine de anlamını bulamaz. Bilge kişi anladığını söylese bile gerçekten kavrayamaz.” (8/17)

Bu yüzden konuşulamayacak ve yalın olanı, arılığı arzuluyorum, işte. Ara ara daha şiddetli. Şimdilerde olduğu gibi.